To co najbardziej cenię w ludziach to uczciwość. I na tym etapie swojego życia, nauczyłem się że jeśli nie dbasz o swoja pracę nie będziesz miał wiele w życiu. Musisz pracować ciężko.

Wciąż chciałbym pracować jako rolnik, gdybym tylko był młodszy, nawet mimo tego że tak wiele się w rolnictwie zmieniło. Nikt zapewne jednak nie tęskni za ręcznym dojeniem krów. Przestałem pracować około 20 lat temu gdy mój syn Gerard przejął gospodarstwo. Mieszka ze mną tutaj oraz moi dwaj wnuczkowie Jack i Gerard. Zostanę tu i będę mieszkał ze swoją rodziną tak długo jak tylko będę mógł.

‘I don’t understand all the moaning about Seamus Heaney. His poetry didn’t rhyme’ / Nie rozumiem całej tej żałoby z powodu śmierci pisarza Seamusa Heaney. W jego poezji nie było rymów.  – Eamon Hayes

Eamon Hayes ma 91 lat, jest emerytowanym chemikiem farmaceutą i mieszka w miejscowości Portumna, w hrabstwie Galway, w tym samym domu w którym się urodził.

Mój tato był chemikiem z Dublina, który zaczął pracować tutaj w Portumnie i założył  własny biznes. Ożenił się z miejscową nauczycielką i wychowali mnie i siódemkę mojego rodzeństwa. Urodziłem się w domu nad sklepem w środku miasteczka i wciąż tu mieszkam, nad tym sklepem. Prowadzą do niego schody ale mi to nie przeszkadza, daję radę jeszcze się po nich wspinać.

Moja mama była nauczycielką i chciała abyśmy wszyscy zdobyli edukację. Uważała, że jest to bardzo ważne. Wszyscy zostaliśmy wysłani do szkoły z internatem gdyż nie było wiele szkół średnich w pobliżu. Byłem w szkole św. Mari w Dundalk. Byłem drugim dzieckiem a praktykę odbyłem w Dublinie. Gdy zdobyłem kwalifikacje, moi rodzice powiedzieli, że jeśli nie chcę osiadać w takiej dziurze jak Portumna, dają mi wolną rękę abym został przedstawicielem handlowym dla firmy typu Glaxo. Przedstawiciel w tamtych czasach dostawał samochód a to było coś jak na tamte lata. Ale ja postanowiłem, że dołączę do sklepu taty i będę razem z nim pracował.

Zostałem więc w Portumnie gdyż był rok 1945, zaraz po wojnie, i widziałem że będą się działy nowe rzeczy. Wszelkie medyczne zaopatrzenie, które docierało z USA lub Anglii, zamiast być wysyłane dla wojsk było dostępne dla cywilów. Po czterech latach wojny to był wielki przełom dla nas. Widziałem wspaniałą przyszłość dla przemysłu farmaceutycznego.

Odnowiłem sklep, następnie ożeniłem się z Kay, a miałem wtedy 32 lata. Kay była pielęgniarką. Pracowała w szpitalu w Dublinie, Belfaście i w Stanach.

Mieliśmy czwórkę dzieci. Jestem bardzo dumny z moich dzieci. Oni wszyscy mają dobrą pracę. Pracowałem razem z tatą aż do jego emerytury a następnie przejąłem sklep. Mój syn ożenił się z chemiczką i sklep wciąż funkcjonuje.

Jedną z pierwszych rzeczy jakie zrobiłem po ślubie był zakup żaglówki za £30 oraz przystąpiłem do klubu jachtowego Dromineer. Nie było nas na to stać gdy byliśmy dziećmi bo była nas ósemka. Kay, ja i dzieci często miewaliśmy pikniki na rzece Shannon. Pływaliśmy przez całe lato a dzieci były wychowywane na rzece. Łowiliśmy też ryby. Kay była w tym dobra, o wiele lepsza niż ja.

Pomogłem założyć amatorskie koło teatralne Portumna Players. Jestem jedynym żyjącym współzałożycielem. Przygotowywaliśmy kiedyś dwie sztuki rocznie a gdy w Athlone ruszył festival amatorskich kół teatralnych, zdobyliśmy nagrodę za sztukę pod tytułem Paul Twining. To był prawdopodobnie jeden z najszczęśliwszych dni w moim życiu. Zazwyczaj grałem dość główne role w sztukach, ale musiałem w końcu zaprzestać. Rodzina się powiększała i tak samo biznes.

Mieliśmy bardzo dynamicznego księdza w parafii. Był wyjątkowym człowiekiem. Razem z kilkoma innymi osobami założył  pod koniec lat czterdziestych ubiegłego wieku Portumna Development Company. To było stowarzyszenie, którego celem było jak najlepsze wykorzystanie naszej lokalizacji przy rzece Shannon jako ośrodka turystycznego z możliwością łowienia ryb, pływania czy żeglowania. Stowarzyszenie wciąż działa.

Mam dwa radia. Jedno jest ustawione na stację Lyric (to stacją z muzyką klasyczną) a drugie na RTE 1 (pierwsza stacja radia państwowego – coś odpowiednik polskiej jedynki). Wiem, że mógłbym zmieniać fale ale nie chce mi się tego robić za każdym razem, dlatego mam dwa radia. Muzykę czy jazz i takie tam mam na kanale Lyric a wiadomości na RTE.

Lubię stare kawałki jazzowe i lubię poezję. Ale musi się ona rymować. Nie rozumiem tego żalu i żałoby z powodu tego człowieka co zmarł niedawno, Seamus Heaney (uważany za jednego z najwybitniejszych irlandzkich poetów współczesnych). Jego poezja się nie rymowała. Wolę takich poetów jak Wordsworth lub Shelley.

Większość wieczorów idę na drinka z kolegami mieszkającymi w pobliżu. Wypijam Guinnessa albo whiskey jeśli jest zimno. Robię tak około cztery razy w tygodniu. To mnie uszczęśliwia i chyba tych z którymi się spotykam też.

Fart ma duże znaczenie w życiu. Mówię na to dary od Boga. Miałem dużo szczęścia w życiu. Gdy byłem w jakimkolwiek kryzysie, prosiłem Boga aby mi pomógł i zazwyczaj tak robił. Jestem katolikiem i moja wiara jest dla mnie bardzo ważna.

Chodzę na niedzielną mszę i o ile pogoda nie jest zła idę również każdego ranka. Uważam, że mam za co dziękować Bogu i najmniej co mogę zrobić to przynajmniej pójść do kościoła.

Śmierć jest prawdopodobnie końcem, tak sobie myślę. Nie zadaję jednak żadnych pytań, chodzę po prostu do kościoła i oddaję Bogu w ten sposób szacunek.

To że ludzie umierają czy znikają jest częścią życia. Przyjaciele. Rówieśnicy. Nie zaprząta mnie to za bardzo. Może mam twarde serce.

Moja żoną chorowała na Alzheimera i gdy zachorowała musiałem zwrócić na nią całą moją uwagę. Było bardzo ciężko. Kiedy umarła, 10 lat temu, nie płakałem przez około dwa tygodnie. A później coś we mnie pękło.

‘Women who drive today are not independent at all’ / Kobiety które dziś jeżdżą samochodami wcale nie są niezależne.  – Emer Cosgrove

Emer lat 93, urodziała się w Clontarf (Dublin), pracowała jako korektor tekstów, urzędnik państwowy oraz matka. Mieszka w Blackrock, Dublin.

Wyszłam za mąż za Joe w wieku 22 lat. W tamtych czasach zakonnice mówiły że należy się ożenić przed osiągnięciem 21 lat lub iść do zakonu. Zanim wyszłam za mąż pracowałam jako korektor w Women’s Life, wtedy gdy Maura Laverty była głównym edytorem a potem zostałam urzędnikiem państwowym.

Musiałam odejść z pracy gdy wyszłam za mąż (prawo w Irlandii w tamtych czasach nakazywało kobietom pracującym w sektorze państwowym, porzucić pracę po wyjściu za mąż). szkoda mi tego było, tym bardziej że nie byłam już tak zajęta. Przez pierwszych kilka lat małżeństwa mieszkaliśmy w Wexford, a następnie w latach 1940tych przeprowadziliśmy się z powrotem do Dublina do Walkinstown. Wtedy to były rogatki miasta. Moi rodzice kupili dom zaraz obok naszego. Od tamtej pory już zawsze mieszkałam w Dublinie.

Mieliśmy siódemkę dzieci a teraz mam szesnastkę wnuków. Na dzisiejsze czasy to duża rodzina ale wtedy nie było to nic nadzwyczajnego. Joe pracował jako pomocnik w Fiacie. Joe palił i zmarł na rozedmę płuc. Ja nigdy nie paliłam, nigdy nie piłam i mam awersję wobec osób które chodzą do pubu. W moim domu nie serwuję alkoholu.

Joe miałby teraz 100 lat. Cała rodzina zebrała się razem aby to uczcić. Tęsknię za nim bardzo –  wszystko robił dla mnie. Pokazywał mi co jak działa. Zmarł 22 lata temu. Ale każdy musi umrzeć, nie chodzi się wokół marudząc ludziom, że twój mąż zmarł. Po prostu żyjesz każdym dniem.

Nie rozumiem dlaczego kobiety w dzisiejszych czasach chcą niezależności finansowej. W naszym domu pieniądze zawsze były wspólne. Nie liczyło się to kto je zarobił.

Nigdy nie prowadziłam samochodu. Joe zawoził mnie wszędzie a gdy umarł byłam za stara żeby się nauczyć. Myślę jednak, że dzisiejsze kobiety które potrafią jeździć wcale nie są niezależne. Bo kończy się to tym, że one muszą wszędzie jeździć, wożą dzieci do szkoły, na zajęcia dodatkowe, sportowe itp każdego dnia. Nie są takie wolne i niezależne jak myślą. Mają pralki i zmywarki, których myśmy nie mieli, ale wciąż nie mają ani minuty dla siebie. Kobiety mają teraz o wiele więcej pracy niż miały w moich czasach.

Zarazem jednak jestem przerażona gdy wiedzę jak mężczyźni zajmują się domem, to jest praca kobiety. Wiem, że są panowie kucharze w restauracjach, ale nie uważam że mężczyzna powinien gotować w domu. To zadanie kobiety aby zająć się domem i dziećmi. Gdy mam gości, najpierw podaję obiad mężczyznom a dopiero potem kobietom. Chłopaki muszą zostać najpierw obsłużeni bo nie mają cierpliwości aby czekać.

Ogród to moje hobby. I zawsze należałam do różnych stowarzyszeń, przez całe swoje życie. Jedną z rzeczy z których jestem najbardziej dumna to to, że byłam założycielką grupy aktywnych emerytów. Nie sądzę jednak żeby takie grupy były nadal potrzebne. Teraz ludzie robią kursy związane z emeryturą zanim nawet na nią przejdą.

Kilka lat temu założyłam swój klub Knit Wits. Spotkania odbywają się u mnie w poniedziałkowe wieczory. Ten klub jest dla moich wnuków, ich przyjaciół i kogokolwiek innego kto chce przyjść i nauczyć się szycia i robienia na drutach. W każdy poniedziałek przychodzi około 20 osób i uczą się nawzajem.

Zawsze głosuję. Każdy rząd jest krytykowany gdy rządzi a to dlatego, że gdy jesteś w partii stajesz się człowiekiem zawsze odpowiadającym “tak”. Dlatego myślę, że osoby nie związane z żadną partią są lepsze. Ale one z kolei nic nie mogą zrobić. Nie głosuję na partię tylko na ludzi.

Jestem katoliczką i chodzę na mszę. Takie są zasady. Jak jesteś w klubie też postępujesz zgodnie z zasadami a jak ci się nie podoba to nie należysz do niego. Moja wiara jest dla mnie bardzo ważna. Modlę się cały czas i za każdego.

To co smutne w starości, to umieranie członków rodziny i przyjaciół. To jest bardzo smutne i staje się coraz smutniejsze. Teraz znam więcej ludzi w Glasnevin (największy cmentarz irlandzki) niż żywych jak to powiadał kiedyś mój dziadek. Myśl o śmierci nie zaprząta mnie jednak zbytnio. Ludzie nie powinni trwać w żałobie zbyt długo, Bóg tego nie chce. Bóg mówi, że jest życie po śmierci ale ja nie próbuję go sobie wyobrazić.

Często modlę się za niewierzących bo uważam, że ich życie jest smutne. Każdy chrześcijanin, który wierzy w Boga ma przyjaciela i nie jest samotny.

Nauczyłam się w życiu, że są tacy ludzie którzy zawsze ci pomogą i są tacy którzy myślą tylko o sobie. Nie uważam że ludzie się z czasem zmieniają. Myślę, że zawsze jesteśmy tacy sami. Co najbardziej cenię w ludziach? Dobroć i życzliwość. Bez wahania, tak –  dobroć i życzliwość.

I feel I made a contribution. I must try to refrain from making a kind of idol of myself’ / Czuję, że się przysłużyłem. Muszę się teraz pilnować żeby nie zrobić z siebie idola.  – TK “Ken” Whitaker

 TK stworzył przełomowy “Pierwszy Program Ekonomicznego Rozwoju” w roku 1958. Był dyrektorem Centralnego Banku Irlandii oraz założycielem Ekonomicznego i Społecznego Instytutu (Economic and Social Research Institute).

Nie jestem specjalnie zaskoczony, że mam 97 lat. Wierzę w geny a moja mama też niemal dożyła setki. Upływające lata nie są czymś co mnie kłopocze. Uważam, że naprawdę mam szczęście – w tym wieku wciąż zachowałam sprawność umysłu oraz umiejętność wyciągania wniosków i ocen.

Jedną z pierwszych rzeczy które pamiętam to miejsce gdzie mieszkaliśmy w Drogheda. Dom nazywał się Raj (Paradise Cottage) i ja zawsze myślałem że pod tą nazwą kryje się jakaś mistyka i energia. Była nas tylko dwójka dzieci, ja i moja siostra. Mieszkaliśmy w tej Paradise Cottage i uważaliśmy, że jej nazwa sprawiała, że jesteśmy odcięci od zwyczajności.

Jako dzieciak mieszkający w Drogheda, pamiętam, że chodziłem na pola z bykami i krzyczałem do nich. Jak tylko mnie widziały, uciekałem aby szybko przeskoczyć przez ogrodzenie. Tak naprawdę to jedyny moment w życiu gdy się bałem.  I nawet mimo że się bałem podobała mi się ta zabawa ucieczki przed zagrożeniem. Mam odpowiedni poziom pewności siebie. Nie żyję pod presją ani w strachu.

Miałem szczęście, co do ścieżki zawodowej jaką podążyłem. Zostałem pracownikiem rządowym bardziej z ciekawości ale okazało się to dla mnie dobre. Trochę niezręcznie mi to mówić, ale to że nim zostałem było też dobre dla kraju. Czuję, że się przysłużyłem. Muszę tylko uważać żeby sam z siebie nie zrobił jakiegoś idola. Na szczęście dwie bardzo rozsądne panie znosiły mnie przez dość długi czas. Miałem niesamowicie dobrze rozwojową pracę i dużą pomoc i wsparcie ze strony moich obydwu żon.

Są takie momenty gdy brakuje ci partnerstwa oraz tego bodźca gdy ktoś inny jest częścią twojego życia.  Szczególnie teraz zdarza mi się być samemu przez dłuższy czas i brakuje mi towarzystwa. Jednocześnie, nie uważam że mam źle – zostało mi dane długie życie oraz zdrowie, mam więc całkiem pokaźną część dobrych rzeczy jakie się przytrafiają w życiu.

Ciężko jest żyć dłużej niż tylu twoich rówieśników i przyjaciół. Czasem jest to mniej lub bardziej stresujące, zależy o kogo chodzi. Z odejściem niektórych z nich potrafisz się pogodzić dość łatwo.

Uważam, że szczęście i przypadek odgrywają dość ważną część w życiu. Są zdarzenia wielkie, które mają miejsce tak naprawdę bez twojego udziału ale mają wielki wpływ na twoje życie. Życie byłoby dość nudne gdyby nie zdarzały się w nim niespodziewane okazje. Sukces był dla mnie ważny ale był też dla mnie trochę niespodzianką. Gdy zostałem pracownikiem rządowym nie miałem pojęcia, że dojdę po szczeblach kariery tak wysoko. Nie myślałem, że moje rady związane z ekonomią okażą się tak rozsądne i trafne.

Myślę, że najgorszą rzeczą jaka się może zdarzyć gdy jest się na świeczniku, to nie zauważenie swoich błędów. Uważam, że powinno się być zawsze otwartym ale też umieć bronić swoich poglądów. Najważniejszym motorem działań powinna być odpowiedzialność.

Czego naprawdę nauczyłem się w życiu to ważność sprawiedliwego osądu oraz nie wyciągania pochopnych wniosków, w szczególności gdy ktoś ma inne zdanie niż ty. Oraz staranie się zobaczenia w każdym jakiejś jego zalety. Cenię ludzi którzy są wszechstronnie wykształceni oraz którzy mają umysł badający nowe idee.

Z rozmysłem nie oglądam za dużo telewizji. Bardzo rzadko włączam telewizor jako przerywnik na nudę. Oglądam czasami ten program z Vincentem Browne (program o polityce i bieżących sprawach). Uważam, że ma pracę wymagającą sprawiedliwego osądu.

To co mnie najbardziej cieszy to dzień spędzony na połowie łososia. I kilka pintów piwa na zakończenie takiego dnia.

Jestem chrześcijaninem i staram się żyć według odpowiednich zasad. Wierzę w życie po śmierci. Myślę, że ważne jest aby starać się zachować równość i przywiązanie do reguł, które kształtują podstawy cywilizowanego zachowania.

Czy mam coś do powiedzenia na temat obecnego stanu ekonomi Irlandii? Pominę to pytanie jeśli pozwolisz. Ale powiem jedynie, że chciałby zobaczyć ciągłą poprawę w warunkach standardu życia w Irlandii.

Żałuję kilku rzeczy w swoim życiu ale staram się je racjonalizować aby nie trapić się nimi. Chodzi o pewne sprawy, które chciałem zrobić, ale nigdy nie zrobiłem. Lista jest zbyt długa aby ją tu wyliczać. Nic natomiast nie zaprząta mi sumienia. Mimo, że mam 97 lat nie niosę ze sobą bagażu pełnego żalu co do przeszłości. Jestem spokojny i pogodzony ze swoim życiem.